چه الزامی برای مطالعات امکان سنجی در بازسازی است؟!
پروژه‌های بازسازی عمدتاً با اهداف و برنامه مشخص آغاز میشوند، اما در موارد بسیاری در میانه راه و به‌طور ناگهانی رخدادهایی می‌توانند مسیر پیشبینی شده را تغییر دهند. این در حالی است که ساخت و ساز یکی از مهم‌ترین و پرهزینه‌ترین صنایع و عملیات‌ها محسوب میشود، و هر نوع اقدام پیشبینی نشده‌ای می‌تواند هزینه و زمان را تحت تأثیر قرار دهد. قطعاً هیچ‌کسی دوست ندارد با تأخیرات تحمیل شده رو به رو شود، به همین دلیل مستردکور با هدف کاهش خطا در پروژه‌های بازسازی خدمات مربوط به «مطالعات امکان‌سنجی» را به کارفرمایان خود ارائه می‌دهد. در ادامه با این خدمات بیشتر آشنا خواهیم شد.
امکان سنجی چیست؟(Feasibility)
کلمه «امکان‌سنجی» به معنای درجه یا حالت انجام آسان، راحت یا منطقی است. در صفحه وب دانشگاه ایالتی آیووا، مری هولز-کلوز و دون هافستراند می‌نویسند:«مطالعه امکان سنجی تجزیه و تحلیل زنده ماندن یک ایده است.»
مطالعه امکان سنجی، تجزیه و تحلیلی، با در نظر گرفتن تمامی عوامل مربوط به پروژه به منظور بررسی میسر بودن یک فرضیه، اندیشه و ایده است. امکان‌سنجی کمک میکند تا پروژه از نظر ملاحظات اقتصادی، فنی، حقوقی و برنامه‌ریزی و … وارسی شود و نهایتاً با بهبود زیرساخت‌ها خسارات احتمالی پیشبینی نشده به حداقل برسد. مطالعات امکان‌سنجی پیش از صرف هزینه و زمان در مراحل برنامه‌ریزی انجام میشود و نقاط ضعف و قوت قبل از شروع فعالیت در دنیای واقعی، با بررسی دقیق بنا احتمال موفقیت پروژه و ایده‌ها را مشخص میکنند، و مزایا و معایب پروژه شناسایی میشود. بدین ترتیب مطالعات امکان‌سنجی اطلاعات مهمی را در اختیار کارفرما و شرکت معماری قرار می‌دهد، که سبب از انجام کورکورانه فعالیت‌های مخاطره آمیز جلوگیری میکند. به همین دلیل مطالعات امکان سنجی یکی از بنیادی‌ترین اقدامات برای شروع بازسازی است.
درک مطالعات امکان سنجی
مطالعه امکان سنجی در معماری ارزیابی عملی بودن یک پروژه یا سیستم پیشنهادی است، که این به درک عینی و منطقیِ، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در پروژه، منابع مورد نیاز برای انجام کار و در نهایت برنامه‌ریزی موفق کمک میکند.
مطالعات امکان‌سنجی با توجه به توانایی و شرایط حاکم بر پروژه انجام میشود و وضع موجود، پتانسیل‌ها و فقدان فضای مورد نظر تجزیه و تحلیل میشود. سوالاتی که در مطالعات امکان‌سنجی پروژه بازسازی میتوان پرسید به شرح زیر است:
- آیا این پروژه عملی است؟
- آیا افراد، ابزار، فناوری و منابع لازم برای موفقیت این پروژه را داریم؟
- آیا این پروژه از نظر اقتصادی به نفع کارفرما است؟
- و…
باتوجه به سوالات مطرح شده در بالا میتوان گفت که اهداف مطالعات امکان‌سنجی به شرح زیر است:
- درک و شناخت کامل پروژه بازسازی
- آگاهی از مشکلات احتمالی که می‌تواند هنگام اجرای پروژه رخ دهد
- شناخت تمام فاکتورهای مهم و تأثیرگذار
- ارزیابی پروژه از نظر فنی، اقتصادی و زمان
- و…
اهمیت مطالعات امکان‌سنجی در پروژه بازسازی
شناسایی موانع بالقوهی یک پروژه در تعریف زیرساخت‌های لازم برای برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی اقدامات، مقدار بودجه لازم هر مرحله از کار جزو ضرورت‌های یک پروژه بازسازی است. اما باتوجه به اینکه پروژه‌های بازسازی و معماری از حساسیت بالایی برخوردار است، برای رسیدن به هدف مطلوب تجزیه و تحلیل کامل و درک ساختار پروژه باید 6 مرحله زیر را طی کرد:
تجزیه و تحلیل اولیه:
هدف از تجزیه و تحلیل مقدماتی، کسب اطلاعات اولیه، ایجاد شناخت از محیط پروژه و توصیف ویژگیهای کلیدی است. در گام اول امکان‌سنجی پروژه بازسازی، بنا به عنوان یک کل مورد بررسی می‌گردد، تا توانایی‌های بالقوه آن برای برآورده ساختن نیاز کارفرما مطالعه شود. برخی از پیشنهادات با جزئیات و حساسیت بیشتر مطالعه میشوند و از برخی گزینهها در نقطه شروع صرف نظر میشود.
ساختارهای سازمانی:
در این مرحله منابع مورد نیاز فنی موجود در سازمان تحلیل میشود. این تحلیل ظرفیت منابع فنی شرکت معماری را برآورد میکند. از جمله کارکنان، متخصصین، منابع مورد نیاز، تعداد منابع فنی و انسانی، نرم افزارهای و… مورد بررسی قرار میگیرد.
کنترلهای مالی:
برآوردهای هزینه‌های قابل پیشبینی که هدف از این امکان‌سنجی تعیین منابع مالی، هزینه و مزایای اقتصادی پروژه است.
آسیب شناسی:
بررسی عوامل اثرگذار و بررسی اساسی پروژه به منظور شناخت آسیب‌های احتمالی و خسارات پیشبینی نشده‌ای که معمولاً در کار بازسازی رخ می‌دهد و نهایتاً بررسی ایده‌ها، خواسته‌ها و تطبیق آن با وضع موجود در پروژه در مرحله آسیب‌شناسی انجام میگیرد.
نتیجه گیری مطالعات امکان سنجی:
در این مرحله تمامی سناریوهای احتمالی بررسی میشود و از همه جهات توسط مدیران پروژه، طراحان و معماران مستردکور باز مورد بحث و بررسی قرار میگیرند و فرضیات اساسی به چالش کشید میشود. این مرحله، زمان شک و تردید است. هنگامی که اطلاعات جمعآوری میشود و تک تک گزینه‌های پیشنهادی مورد بررسی قرار میگیرد و موانع موجود شناسایی شده و راه‌حل‌های مناسب ارائه میشود. این مطالعه کمک میکند تا خطاها و اشتباهات به حداقل برسد. به یاد داشته باشید، هدف از مطالعه امکان‌سنجی یا مشاوره و تصمیم گیری در مورد ادامه یا عدم ادامه یک طرح نیست، بلکه بخاطر جلوگیری از بروز اتفاقات ناگهانی است.
تصمیم گیری:
تصمیم‌گیری نقطه بازگشت است. هنگامی که به طور قطع تصمیم گرفتید یک سناریوی یا طرح را دنبال کنید، معمولاً بازگشتی وجود ندارد. مطالعه امکان سنجی منبع اصلی اطلاعات در تصمیم گیری خواهد بود.
نتیجه گیری
به طور کلی مطالعات امکان‌سنجی بر توسعه فنی و اجرای پروژه کمک میکند. این مطالعه همچنین پتانسیل موقعیت پروژه را ارزیابی میکند، بنابراین باید یک رویکرد عینی و بی‌طرفه باشد تا اطلاعاتی را که میتوان براساس آن تصمیم‌گیری کرد فراهم شود. مطالعات امکان‌سنجی همچنین می‌توانند موانع بالقوه‌ای را که ممکن است عامل بازدارنده ادامه فعالیت بازسازی شود را شناسایی کنند و میزان بودجه لازم برای انجام پروژه را تشخیص دهند. مطالعات امکان سنجی استراتژی‌های بازسازی پروژه را هدف قرار می‌دهد که می‌تواند به کرفرمایان و دفاتر معماری را در اخذ تصمیمات درست و به جا یاری کند.
